آرتروز دست چیست؟ چگونه درمان میشود

وقتی صحبت از درد و خشکی مفاصل دست می شود، بسیاری از افراد آن را به خستگی یا فعالیت زیاد نسبت می دهند. اما در واقعیت، یکی از شایع ترین دلایل این دردها «آرتروز دست» است؛ بیماری ای که به آرامی پیشرفت می کند، مفاصل کوچک را درگیر می کند و در صورت بی توجهی می تواند فعالیت های روزمره فرد را به طور جدی مختل کند.

برای درک اینکه آرتروز دست چیست باید ابتدا بدانیم مفاصل دست چه نقشی در عملکرد بدن دارند و چه چیزی باعث می شود این مفاصل که همیشه در حال کار هستند، دچار فرسودگی و التهاب شوند. دست انسان مرکز ظرافت، مهارت و انجام کارهای روزانه است. از تایپ و نوشتن گرفته تا گرفتن اشیا، باز کردن درب بطری ها، آشپزی و حتی کارهای ساده خانه، همه توسط مفاصل کوچک و پیچیده ای انجام می شود که در طول روز هزاران بار حرکت می کنند.

در این مقاله بررسی می کنیم که آرتروز دست چیست، چه علائمی دارد، چه عواملی باعث بروز آن می شود، چگونه تشخیص داده می شود و بهترین روش های درمان آن کدام است.

ساختار مفاصل دست و نقش آن ها در بروز آرتروز دست

برای اینکه بدانیم آرتروز دست چیست باید ابتدا ساختار مفاصل دست را بهتر بشناسیم. مفاصل دست از چندین استخوان ریز تشکیل شده اند که توسط غضروف، رباط ها و تاندون ها به هم متصل می شوند. غضروف ها سطح مفاصل را پوشانده اند و مانند یک بالشت نرم ضربه گیر عمل می کنند. درون مفصل مایعی به نام مایع سینوویال وجود دارد که باعث تسهیل حرکت و کاهش اصطکاک می شود.

وقتی غضروف شروع به نازک شدن و فرسایش می کند، حرکت مفصل سخت تر می شود. این فرسایش معمولاً به تدریج رخ می دهد و فرد در ابتدا فقط خشکی یا درد خفیفی احساس می کند. با ادامه این روند، استخوان ها روی هم ساییده می شوند و همین ساییدگی باعث التهاب، تورم، سفتی و حتی تغییر شکل مفاصل می شود.

مفاصلی که بیشتر درگیر آرتروز دست می شوند شامل مفاصل بند انگشتان، قاعده انگشت شست و مفاصل میانی انگشتان هستند. دلیل درگیری بیشتر این مفاصل این است که بیشترین استفاده را در فعالیت های روزانه دارند. بدن زمانی دچار آرتروز می شود که تعادل میان تخریب و بازسازی غضروف ها از بین برود و بخش تخریب شده سرعت بیشتری پیدا کند. این اتفاق معمولاً با افزایش سن، کار زیاد با دست یا مشکلات ژنتیکی رخ می دهد.

در نهایت وقتی فرد بهتر بفهمد آرتروز دست چیست می تواند زودتر علائم آن را تشخیص دهد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.

علائم و نشانه های رایج آرتروز دست

آرتروز دست مانند بسیاری از بیماری های مفصلی، علائم خود را به تدریج نشان می دهد. اولین علامت، درد خفیف است که معمولاً در زمان استفاده از انگشتان یا بعد از یک روز کاری طولانی رخ می دهد. این درد ممکن است به صورت تیرکشنده یا سوزاننده در اطراف مفصل حس شود و با استراحت موقت کاهش پیدا کند. این مرحله زمانی است که بیماری در سطح خفیف قرار دارد و تشخیص زودهنگام می تواند بسیار مؤثر باشد.

خشکی مفاصل نیز یکی از علائم مهم آرتروز دست است. بسیاری از بیماران می گویند صبح ها قبل از آنکه بتوانند انگشتان خود را به خوبی حرکت دهند، باید چند دقیقه آنها را گرم یا ماساژ دهند. این خشکی معمولاً در هوای سرد شدیدتر می شود. تورم مفصل نیز نشانه ای از التهاب است و در برخی افراد برجستگی هایی روی مفاصل ظاهر می شود که به آنها «گره های آرتروزی» گفته می شود.

افرادی که نمی دانند آرتروز دست چیست ممکن است این علائم را با ضعف عضلانی یا خستگی اشتباه بگیرند. اما ادامه التهاب باعث تغییر شکل انگشتان می شود. انگشتان ممکن است انحراف پیدا کنند یا حرکات ظریف طولانی مدت مانند تایپ یا کار با تلفن همراه مشکل ساز شود.

در مراحل پیشرفته، بیمار در گرفتن اشیا مشکل پیدا می کند، انگشتان بی حس یا ضعیف می شوند و فعالیت هایی مثل باز کردن در بطری یا بستن دکمه لباس بسیار دردناک یا غیرممکن خواهد شد. شناخت این علائم کمک بزرگی به تشخیص زودهنگام می کند.

عوامل ایجاد آرتروز دست و گروه های پرخطر

شناخت عوامل ایجادکننده، کلیدی است برای فهم اینکه آرتروز دست چیست و چرا بعضی افراد بیشتر در معرض این مشکل هستند. مهم ترین عامل، افزایش سن است. با بالا رفتن سن، غضروف ها نازک تر می شوند و خاصیت ارتجاعی آنها کاهش می یابد. به همین دلیل آرتروز در افراد بالای ۵۰ سال بسیار شایع تر است.

عامل دوم، سابقه خانوادگی است. اگر یکی از اعضای خانواده دچار آرتروز باشد، احتمال بروز این بیماری در دیگران نیز بالاتر خواهد بود. عامل سوم فعالیت های تکراری است. مشاغلی مانند تایپیست ها، آرایشگران، کارگران مونتاژ، خیاطان و افرادی که به طور مداوم با انگشتان کار می کنند، بیشتر در معرض خطر هستند.

ضربه و آسیب های قدیمی نیز از عوامل مهم ایجاد آرتروز دست است. شکستگی ها یا آسیب دیدگی های مفصلی حتی اگر کاملاً درمان شده باشند، با گذشت زمان احتمال تخریب غضروف را افزایش می دهند. بیماری های التهابی مانند روماتیسم مفصلی نیز می توانند زمینه ساز آرتروز ثانویه شوند.

کمبود فعالیت بدنی، ضعف عضلات اطراف مفاصل، چاقی و رژیم غذایی نامناسب نیز روند این بیماری را تسریع می کنند. چاقی با افزایش التهاب بدن باعث تشدید علائم آرتروز دست می شود. شناخت گروه های پرخطر باعث می شود فرد بتواند از بروز این بیماری جلوگیری کند یا روند آن را کندتر سازد.

روش های تشخیص آرتروز دست توسط پزشک

تشخیص درست یکی از مهم ترین مراحل در مدیریت بیماری است. پزشک در اولین مرحله مفاصل دست را معاینه می کند. او به دنبال تورم، حساسیت، گرمی مفصل و محدودیت حرکتی می گردد. گاهی پزشک از بیمار می خواهد انگشتان را خم و راست کند یا اشیایی را در دست بگیرد تا بتواند میزان درد و عملکرد مفصل را بررسی کند.

برای تأیید تشخیص، عکس اشعه ایکس یا X-Ray بسیار کمک کننده است. این تصویر نشان می دهد که فاصله بین استخوان ها کم شده، استخوان های اضافی (استئوفیت) شکل گرفته یا سطح مفاصل تغییر کرده است. اگر فرد نمی داند آرتروز دست چیست، معمولاً با دیدن این تصاویر بهتر با ماهیت بیماری آشنا می شود.

در برخی موارد خاص، پزشک MRI درخواست می کند. MRI برای بررسی کامل غضروف، بافت نرم و میزان التهاب استفاده می شود. همچنین آزمایش های خون ممکن است برای رد بیماری های خودایمنی مثل روماتیسم انجام شود. مجموعه این ابزارها باعث می شود پزشک مرحله بیماری را تعیین کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب کند.

درمان آرتروز دست؛ از روش های خانگی تا درمان های تخصصی

درمان آرتروز دست بسته به شدت بیماری و علائم فرد متفاوت است. در مراحل ابتدایی معمولاً درمان با اصلاح سبک زندگی آغاز می شود. اولین قدم کاهش فشار روی مفاصل است. بیمار باید از انجام حرکات تکراری طولانی مدت خودداری کند و به مفاصل استراحت کافی بدهد. گرم کردن دست ها، ماساژ ملایم و استفاده از کمپرس گرم برای کاهش خشکی بسیار مؤثر است.

درمان دارویی شامل داروهای ضدالتهاب، مسکن ها و پمادهای موضعی است. این داروها التهاب مفصل را کاهش می دهند و درد را کنترل می کنند. اما درمان اصلی که در اغلب موارد بیشترین تأثیر را دارد، فیزیوتراپی است. حرکات تقویتی، تمرینات افزایش دامنه حرکتی و تکنیک های تخصصی مانند اولتراسوند تراپی یا لیزر تراپی کمک زیادی به کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل می کند.

در برخی موارد از اسپلینت یا بریس های محافظتی برای ثابت نگه داشتن مفصل استفاده می شود. این ابزارها به خصوص هنگام خواب یا هنگام انجام کارهای سنگین کمک می کنند فشار کمتری به مفصل وارد شود.

در مراحل پیشرفته تر ممکن است پزشک تزریق کورتیکواستروئید تجویز کند. این تزریق التهاب شدید را کاهش می دهد و معمولاً چندین ماه درد را کنترل می کند. اگر مفصل دچار تخریب شدید شود یا تغییر شکل زیادی داشته باشد، جراحی آخرین راه حل است. جراحی می تواند شامل ترمیم مفصل، تعویض مفصل یا خشک کردن مفصل باشد.

جدول روش های درمان آرتروز دست

سخن پایانی

وقتی فرد بفهمد آرتروز دست چیست و چگونه پیشرفت می کند، بهتر می تواند علائم اولیه را کنترل کند و مانع از پیشرفت بیماری شود. آرتروز دست یک بیماری پیش رونده است؛ اما این بدان معنا نیست که قابل درمان یا قابل کنترل نیست.

اصلاح سبک زندگی، تقویت عضلات، استفاده صحیح از دست ها و مراجعه به موقع به پزشک می تواند جلوی بسیاری از مشکلات جدی را بگیرد. درمان این بیماری نیازمند صبر و یک برنامه درمانی منظم است. هرچه فرد آگاهی بیشتری از وضعیت مفاصل خود داشته باشد، روند درمان سریع تر و مؤثرتر خواهد بود.

در نهایت باید گفت که مراقبت از سلامت مفاصل چیزی نیست که تنها در زمان بیماری ضروری باشد؛ بلکه یک عادت همیشگی است که سلامت کلی بدن را تضمین می‌کند. بهره‌گیری از خدمات تخصصی مراکزی مانند کلینیک فیزیوتراپی سرو نقره‌ای نیز می‌تواند به بیماران کمک کند تا با یک برنامه دقیق، اصولی و حرفه‌ای روند درمان را با موفقیت طی کنند و از بروز آسیب‌های جدید پیشگیری شود.

سوالات متدوال